Chiński alfabet, czyli chińskie znaki i ile ich jest

Posted On June 22, 2023

Chińskie znaki: jak powstały i jak działają. W tym artykule dowiesz się:

1. Czym jest ,,chiński alfabet” i dlaczego jest to błędne określenie?
2. Ile jest chińskich znaków?
3. Jak są tworzone chińskie znaki?

,,Chiński alfabet”?

.

Zacznijmy od tego, że chiński alfabet nie istnieje. I o ile w języku arabskim czy koreańskim możemy mówić o alfabetach (rozumianych jako zbiór znaków fonetycznych służących do tworzenia słów), o tyle w przypadku chińskiego jest to praktycznie niemożliwe.

UWAGA: w tym tekście używam znaków tradycyjnych, bo łatwiej jest przedstawić nimi strukturę chińskiego pisma.

Jakie są cechy chińskiego pisma?

1. Zamiast liter tworzących słowa lub sylaby mamy do czynienia z konkretnymi znakami.

Jeśliby już szukać porównania, warto przypomnieć sobie egipskie hieroglify. Chiny są ostatnią starożytną kulturą, która nie wykształciła alfabetu fonetycznego. W tak długim czasie przechodziło ono nieustanną ewolucję, co pozwoliło na dostosowanie się go do pojawiających się nowości.

Jednak te ewolucje w rzeczywistości nie były na tyle duże, aby starożytne teksty nie były zrozumiałe dla ludzi współczesnych. Lektura tych tekstów wymaga jednak doskonałej znajomości języka chińskiego i jego historii.

2. Ile jest chińskich znaków?

Pismo chińskie ma prawie 50 000 znaków. Na pierwszy rzut oka wygląda to przerażająco, ale czy naprawdę musimy uczyć się aż tylu znaków? Tak się składa, że ​​nie. Zapamiętanie ich wszystkich oznaczałoby nauczenie się czytania, pisania i rozumienia tak ogromnej ilości informacji, że mogłoby to zająć dziesięciolecia.

Badania pokazują, że znajomość 6000 znaków (zaledwie 12% wszystkich znaków w języku mandaryńskim) pozwala zrozumieć niemal każdy tekst! Pozostałe znaki (przypomnijmy – aż 88% całego „alfabetu”!) na ogół nie są używane lub są używane w bardzo specyficznych kontekstach, pojawiają się bowiem zaledwie w 5% wszystkich tekstów.

3. Jak powstają chińskie znaki?

Pismo chińskie to złożony system, który wymaga pewnej wiedzy o tym, jak go pisać i zapamiętywać. Zacznijmy od tzw. ,,kluczy”:

,,Klucz”, czyli podstawowa jednostka znaku:

• Wszystkie znaki składają się z grupy określonych elementów, zwanych w języku polskim ,,kluczami”, a w angielskim ,,radicals”. Kilka kluczy razem tworzą jeden znak.
• W sumie w języku chińskim jest 214 kluczy.
• Zazwyczaj zostały one stworzone jako uproszczona wersja bardzo podstawowego znaku, takiego jak „serce”, „osoba”, „nóż” itp.

Wiem, że brzmi to skomplikowanie, ale naprawdę nie jest. Wystarczy spojrzeć poniżej:

• 刀 „nóż” → można go zobaczyć w znakach takich jak 分, 召. Jest uproszczony do刂, gdy jest umieszczony na prawo od innych kluczy (刖,割). Często pojawia się w znakach, których znaczenie jest zbliżone do ,,odcinać”, ,,oddzielać”. Dla przykładu znak 分 oznacza ,,oddzielać” albo ,,część”.

• 人 „człowiek” → jeden z najczęściej spotykanych kluczy, widoczny w znakach typu 囚, 坐 i wielu, wielu innych. Jest uproszczony do 亻, gdy jest pisany po lewej stronie (他, 似). Naturalnie, najczęściej pojawia się w znakach mających coś wspólnego z czynnościami ludzkimi i emocjami. 坐 oznacza ,,siedzieć” i w rzeczywistości pokazuje dwoje ludzi siedzących na macie. 囚 oznacza ,,więźnia”: popatrz uważnie, a zobaczysz, że jest to człowiek zamknięty w kwadratowym obszarze!

• 心 „serce” → widoczne w wielu znakach, zwłaszcza tych, które oznaczają emocje lub myślenie, jak 愛 (tradycyjny znak), 思, 德. Jest uproszczony do忄gdy jest pisany od lewej (快, 怀). Warto dodać, że w tradycji chińskiej emocje i rozum nie są tak ściśle oddzielone, jak w tradycji zachodniej. Znak 愛 w swojej tradycyjnej wersji, czyli ,,miłość”, jest jednym z moich ulubionych: powstał on z piktogramu przedstawiającego rękę z sercem, i przekazującą te serce innej ręce (czyli osobie).

Pewnie myślisz teraz: czy ja muszę to wszystko wiedzieć?!? Odpowiedź brzmi jeszcze raz: nie! Powyższa lista ma na celu jedynie pokazać, że chińskie znaki to nie przypadkowy zbiór kresek i kropek, ale głęboko złożony i logiczny system pisma. W ramach dalszych postępów w nauce języka chińskiego w naturalny sposób zaczniesz zauważać i rozróżniać klucze, co z kolei ułatwi Ci zapamiętywanie nowych znaków.

4. Czy klucze odpowiadają za znaczenie?

Wiesz już, że znaki są tworzone przez prostsze klucze, które bywają luźno powiązane ze znaczeniem słowa. Piszę ,,bywają”, ponieważ jest to ogólnie prawda, tym niemniej jednak we współczesnym chińskim większość kluczy w znakach ma na celu pomóc w ich wymowie, nie w określeniu ich znaczenia.

• Ponad 80% chińskich znaków to tzw. piktofonogramy, czyli związki fonosemantyczne, z komponentem semantycznym (znaczeniowym) dającym szeroką kategorię znaczenia i komponentem fonetycznym (głosowym) sugerującym jego wymowę.

• Ponieważ chińskie znaki przeszły tysiące lat ewolucji, każdy z nich niesie w sobie elementy swojego znaczenia, brzmienia, historii używania i wieloletniej kultury tego pisma. Niestety, w chińskim piśmie na ogół sprawa jest zero-jedynkowa: albo znasz znak i potrafisz go poprawnie odczytać, albo nie.

.

Jako ciekawostkę dodam, że sposób tworzenia chińskich znaków pozwala na dużą przestrzeń do zabawy z nimi i ich interpretacji.

Dla przykładu weźmy znak występujący w moim chińskim nazwisku, czyli 東 (tradycyjny zapis), który oznacza ,,wschód”. Na zajęciach z historii chińskich znaków dowiedziałam się, że oryginalnie znak ten oznaczał ,,rzecz” i był przedstawiany w formie tobołka. Bieg historii nadał mu nowe znaczenie, niezwiązane z oryginalnym (jako sprostowanie dodam jednak, że 東 funkcjonuje też w znaczeniu ,,rzecz” w słowie ,,東西”).

.

Osobiście jednak lubię inne tłumaczenie tego znaku. Patrząc na obecne w nim klucze, można wyróżnić 木 i 日, które w połączeniu dają 東. 木 oznacza ,,drzewo”, a 日 to ,,słońce”, i jeśli przyjrzysz się ich graficznej formie, rzeczywiście widoczne są podobieństwa.

木 i 日 funkcjonują też razem w innych znakach. Dla przykładu, w znaku 杲, w którym słońce znajduje się nad drzewem. Oznacza on ,,jasny”. Znak, w którym natomiast słońce znajduje się pod drzewem, 杳, oznacza ,,ciemny”, ,,ponury”.

Jaka jest więc reguła? Kiedy słońce jest ,,pod” drzewami, czyli pod horyzontem, jest ciemno. Kiedy słońce jest nad drzewami, jest słońce. A co się dzieje, kiedy słońce znajduje się na poziomie drzew, jak w 東? Słońce wschodzi. 😊

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat języka chińskiego? Zapraszam do mojej sekcji językowej.